آیه 3 سوره جاثیة

إِنَّ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَآياتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ «3»

بعد از [ان‌] شواهد قدرت را بيان فرمايد:

1 و 2: إِنَّ فِي السَّماواتِ‌: بدرستى كه در آسمانها از نجوم سياره و كواكب ثابته، وَ الْأَرْضِ‌: و در زمينها از كوههاى راسيه و اشجار ظاهره و حيوانات درنده و ساير امور داله بر قدرت باهره الهيه، لَآياتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ‌: هر آينه نشانه‌هائى است براى ايمان آورندگان به يگانگى پروردگار و قدرت صانع مختار.

3- از شواهد الهى:

جلد 12 - صفحه 39

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

حم «1» تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ «2» إِنَّ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَآياتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ «3» وَ فِي خَلْقِكُمْ وَ ما يَبُثُّ مِنْ دابَّةٍ آياتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ «4»

وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْرِيفِ الرِّياحِ آياتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ «5»

ترجمه‌

فرو فرستادن كتاب از خداوند ارجمند درست كردار است‌

همانا در آسمانها و زمين هر آينه آيتها براى گروندگانست‌

و در آفرينش شما و آنچه پراكنده ميسازد از جنبده آيتها است براى گروهى كه يقين ميكنند

و آمد و شد شب و روز در پى يكديگر و آنچه فرستاد خدا از آسمان از روزى پس زنده گردانيد بآن زمين را بعد از مردنش و تغيير دادن بادها بجهات و صفات آيتها است براى گروهى كه بعقل دريابند.

تفسير

خداوند متعال پس از افتتاح اين سوره مباركه به حم كه بيان آن گذشت تصريح فرموده بنزول قرآن از جانب خداى تواناى غالب ارجمند كه معانى مناسبه با لفظ عزيز است و حكيم داناى محكم‌كار درست كردارى است كه تمام افعال او بر طبق مصلحت و صواب است و بعدا اشاره فرموده است بآيات و علامات آفاقى و انفسى كه دلالت دارد بر وجود صانع داناى تواناى رحيم كريمى كه مثل و مانند و شريك ندارد چون در آسمانها از آفتاب و ماه و ستارگان و گردش آنها با نظم معيّن و در زمين از فواكه و اشجار و انواع نباتات براى انسان و دوابّ چنانچه قمّى ره فرموده آيات و علائم بسيارى است بر وجود چنين صانعى و براى انتفاع اهل ايمان از آنها خلق شده يا انتفاع از آنها مخصوص باهل ايمان است چنانچه گفته‌اند كه اهل ايمان از آنها منتفع ميشوند و بهره ميبرند و در خلقت انسان و

جلد 4 صفحه 632

احوال طاريه بر آن از وقت نطفه بودن تا رسيدن بحدّ كمال و در خلقت حيوانات صحرائى و دريائى و هر جنبنده‌ئى در زمين مخصوصا چهارپايان براى انتفاع انسان از آنها آيات و علائمى است كه دلالت بر توحيد حق دارد براى كسانيكه اهليّت براى يقين پيدا كردن از دليل بمدلول دارند نه كسانيكه قابل نيل باين مقام نيستند يا در مقام تحصيل آن بر نميآيند و در آمد و شد شبانه روز و كم و زياد شدن مقدار آن دو بحسب فصول و در آمدن باران از آسمان كه هم خودش رزق و روزى انسان و حيوان ميشود و هم وسيله روزى آنها و بيرون آمدن مأكولات از زمين ميگردد كه زمينهاى مرده را زنده ميكند و در بادهاى مختلف كه از شمال و جنوب و يمين و يسار ميوزد و ابر را حركت ميدهد و باختلاف فصول و حاجت اشجار و فواكه گرم و سرد و معتدل ميگردد و درختها را بارور ميكند و كشتيها را بساحل ميرساند و غير اينها علائم و آثارى است براى اثبات واجب الوجود ذى جود و كرمى كه عديل و نظير ندارد و ادراك دلالت اين قبيل از آيات سهل‌تر است كه باندك تعقّلى واضح ميشود و اختصاص باهل يقين و معرفت ندارد چون مبادى آنها محسوس و فوائدشان مأنوس است و لذا لقوم يعقلون فرموده است.

إِن‌َّ فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌ِ لَآيات‌ٍ لِلمُؤمِنِين‌َ «3»

بدرستي‌ ‌که‌ ‌در‌ آسمانها و زمين‌ ‌هر‌ آينه‌ آياتي‌ ‌است‌ ‌براي‌ مؤمنين‌، آيات‌ سماويه‌ و ارضيّه‌ ‌از‌ حد و حصر خارج‌ ‌است‌ و آنچه‌ ‌که‌ بتوان‌ درك‌ كرد خلقت‌ انوار قدسيّه‌ و ارواح‌ و سرادقات‌ و ملائكه‌ و لوح‌ و قلم‌ و سدرة المنتهي‌ و جنّة المأوي‌ و عرش‌ و كرسي‌ و كرات‌ جويّه‌ ‌از‌ شمس‌ و قمر و كواكب‌ و بيت‌ المعمور و ‌غير‌ اينها ‌در‌ عالم‌ بالا، و ‌در‌ زمين‌ ‌از‌ عناصر اربعه‌ آب‌ و خاك‌ و هوا و نار، و ‌از‌ مركبات‌ ‌از‌ جمادات‌ و معادن‌ و جواهرات‌، و ‌از‌ نباتات‌ اشجار و فواكه‌ و حبوبات‌ و خضرويات‌، و ‌از‌ جن‌ و شياطين‌ و حيوانات‌ بحري‌ و برّي‌ ‌از‌ سباع‌ و هوام‌ّ و انعام‌ و طيور و وحوش‌، و ‌از‌ انسان‌ اصناف‌ مختلفه‌، و لكن‌ ‌اينکه‌ آيات‌ ‌براي‌ مؤمنين‌ ‌است‌ ‌که‌ معتقد بخدا و ‌رسول‌ و دين‌ و عقائد حقّه‌ اسلاميّه‌ باشند، و امّا ديگران‌ ‌ يا ‌ بكلي‌ مستند بخدا نميدانند ‌ يا ‌ بسياري‌ ‌از‌ ‌آنها‌ ‌را‌ منكرند لذا ميفرمايد: إِن‌َّ فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌ِ لَآيات‌ٍ لِلمُؤمِنِين‌َ.

]

(آیه 3)- سپس به بیان آیات و نشانه‌های عظمت خدا در آفاق و انفس پرداخته، می‌گوید: «در آسمانها و زمین نشانه‌های فراوانی است برای آنها که اهل ایمانند و طالب حقند» (إِنَّ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَآیاتٍ لِلْمُؤْمِنِینَ).

عظمت آسمانها از یک سو، و نظام شگفت انگیز آنها- که میلیونها سال می‌گذرد و برنامه‌های آنها بدون کمترین انحراف و دگرگونی ادامه می‌یابد- از سوی دیگر، و ساختمان زمین و عجائب آن از سوی سوم هر یک آیتی از آیات خداست.